Historia

Wilaya ya Makete ni wilaya mojawapo kati ya 6 zilizopo Mkoa wa Njombe, ambapo Makao makuu yake yapo Makete mjini (Iwawa).

Wilaya ya Makete, ina Kata 23 pamoja na vijiji 98.

Katika sensa ya mwaka 2022 wakazi waliohesabiwa walikuwa 109,160,  Ongezeko hilo dogo kabisa hutokana na idadi kubwa ya watu wake kukimbilia mijini, hivyo ni kwa sababu ya kutasfuta maisha ili waweze kukua kiuchumi.

Sababu nyingine ni uenezi wa UKIMWI katika wilaya hiyo ambayo inashika nafasi ya kwanza kwa maambukizi nchini Tanzania.

Wenyeji wa Makete ni Wakinga wanaotumia lugha iitwayo Kikinga, Wamahanji wanaopatikana Ukanda wa kusini wa Bonde la Matamba, pamoja na Wasangu,Wabena ambao wanapatikana Kata ya Mfumbi.

Tokea miaka ya 2000 kabila la Wakinga lilianza kufahamika sana nchini Tanzania kutokana na watu wake kuenea maeneo mengi wakijishughulisha na biashara mbalimbali, hususani biashara ya maduka ambayo imepelekea kuwapatia umaarufu mkubwa katika fani hiyo.

Maeneo ambayo watu hao wameenea kwa wingi ni kama vile Mbeya, hususani wilaya ya Tunduma, Dar es Salaam (Kariakoo) na Songea.

Hali ya hewa Makete ni baridi kali kwa maeneo ya Kata kama za Kitulo, Mang`oto, Iwawa, Ipelele, Iniho, lakini maeneo mengine huwa na joto kiasi.

Chakula maarufu katika wilaya hii ni viazi ambavyo pia hutengenezwa ugali uitwao Usuge ambao ni mchanganyiko wa viazi na unga au maharage.

Kilimo cha biashara ni Viazi Mviringo, Pareto, Miti ya mbao na matunda, Wilaya hii pia inasifika kwa kilimo cha ngano na mahindi.

Wilaya ya Makete inategemea barabara mbili kuu ya kutoka Njombe na nyingine kutoka Mbeya, kipindi hiki moja ya kutoka Njombe inapitika.

Barabara wilayani humo kama katika wilaya nyingine kama zinapitika, zinachangia kukuza uchumi wa wilaya hiyo, lakini zinazopokuwa mbovu zinachangia

Katika siasa wilaya hii imeongozwa na wabunge wanne toka ianzishwe, ambao ni ni Tuntemeke Sanga, ambaye ni marehemu kwa sasa, Hansi Kitine, Binirithi Mahenge, na Mhe. Festo Sanga ambaye ndiye mbunge wa Jimbo la Makete kwa sasa.

Utamaduni wa wilaya hii ni ngoma ya asili iitwayo Kivilela ambayo huchezwa na wanaume wakiwa na njuga na wanawake pia.